“قانون مسئوليت پذيري توليد کنندگان در قبال پسماندهاي الکترونيکي” از جمله قوانین و مقررات سبز در اروپا می باشد. اين قانون مکانيسمي است که در تمام کشورهاي توسعه يافته شرکت هاي توليدکننده ملزم به پاسخگويي و مراعات حقوق زيستي و طبيعي مردم کرده است.
در ایران نیز طبق ماده 12، آیین نامه اجرایی مدیریت پسماند مصوب هیأت وزیران درجلسه مورخ 1384.5.5 بنابه پیشنهاد شماره 57383-1 مورخ 16/12/1383 سازمان حفاظت محیط زیست و به استناد ماده (22) قانون مدیریت پسماندها مصوب 1383ـ تولیدکنندگان و واردکنندگان اقلام ذکر شده در ذیل این ماده، باید پسماند حاصل از کالاهای خود را بازیافت نمایند.
مدیریت اجرایی کلیه پسماندها غیر از صنعتی و ویژه در شهرها و روستاها و حریم آن ها به عهده شهرداری و دهیاری ها و در خارج از حوزه و وظایف شهرداری ها و دهیاری ها به عهده بخشداری ها می باشد. مدیریت اجرایی پسماندهای صنعتی ویژه به عهده تولید کننده خواهد بود. در صورت تبدیل آن به پسماند عادی به عهده شهرداری ها، دهیاری ها و بخشداری ها خواهد بود.
تبصره – مدیریت های اجرایی می توانند تمام یا بخشی از عملیات مربوط به جمع آوری، جداسازی و دفع پسماندها را به اشخاص حقیقی و حقوقی واگذار نمایند.
درصورتی که نتوانند به این امر اقدام نمایند، باید برابر نیم در هزار ارزش کالا را
همزمان با فروش و یا ورودبه صندوق پرداخت نمایند.
صندوق باید به نسبت بازیافت پسماند حاصل از هر یک از اقلام مزبور، مبالغ دریافتی
را در اختیارواحدهای بازیافت کننده آن قلم از پسماند قرار دهد.
متخلفین به مجازاتهای تعیین شده در ماده (16) قانون محکوم خواهند شد.
1. مواد پلیمری از قبیل پلاستیکها،PEP و لاستیک
2. کالاهای شیشه ای، کریستال
3. اشیای ساخته شده از فلزات ساده و آلیاژی
4. اشیای ساخته شده از چوب و نئوپان
5. کالاهای ساخته شده از کاغذ و مقوا
6. انواع روغنهای روانکار
7. کالاهایی که حداقل از دو جزء شیشه، فلز، پلیمر، سلولز تشکیل شوند.
8. لوازم برقی و الکترونیکی
9. انواع مصالح ساختمانی از نوع کانی های غیر فلزی
تبصره 1ـ واحدهای تولیدی که از مواد اولیه بازیافتی استفاده می کنند، به ازای
استفاده از اینگونه مواد ازپرداخت مبلغ تعیین شده معاف خواهند بود.
تبصره 2ـ واحدهای تولیدی که محصولات خود را صادر می کنند و یا واردکنندگانی که
کالای خود را مرجوع می کنند، به ازای میزان کالای صادر شده و یا مرجوعی، از پرداخت
مبلغ تعیین شده معاف خواهند بود.
تبصره 3ـ تجدیدنظر در اقلام و مبلغ مذکور حسب مورد پس از طرح در کارگروه ملی با
پیشنهاد سازمان‌و تصویب هیأت وزیران خواهد بود.
فصل اول- كليات
ماده 1- ضوابط و روش هاي مديريت مندرج در اين مصوبه به منظور دستيابي به اهداف زير مي باشد:
الف- حفاظت از محيط زيست و سلامت جامعه در برابر اثرات سوء ناشي از ايجاد پسماندهاي برقي و الكترونيكي.
ب- ايجاد رويه مناسب و ضابطه مند براي توليد، واردات، حمل و نقل، نگهداري، بازيافت و دفع پسماندهاي برقي و الكترونيكي.
در اين مصوبه واژه ها و اصطلاحات مهم به مشروح مربوط به كار مي روند:
الف- قانون: قانون مديريت پسماندها- مصوب 1383.
ب- آيين نامه : آيين نامه اجرايي قانون مديريت پسماندها موضوع تصويب نامه شماره 28488/ت32561هـ مورخ 1/5/1384.
پ- پسماند برقي و الكترونيكي : كليه لوازم، قطعات و تجهيزات غير قابل استفاده و يا از رده خارج شده اي كه در توليد برق و يا استفاده از برق كاربرد دارند.
ت- مديريت صحيح زيست محيطي: رعايت مراحل حصول اطمينان از مديريت پسماند به منظور حفاظت از سلامت انسان و محيط زيست در مقابل آثار زيانبار ناشي از پسماندها.
فصل ششم- مديريت صحيح زيست محيطي پسماند در لامپهاي فلورسنت
ماده 30- پيش از ورود لامپهاي فلورسنت به واحد،از شكستن و انتشار محتويات آن از جمله جيوه به محيط زيست جلوگيري شود.
ماده 31- كليه لامپهاي فلورسنت هنگام انتقال به واحد بايد در ظروف با درپوش محكم قرار داده شوند.
ماده 32- ظروف حامل لامپهاي فلورسنت بايد مانع از شكستن لامپ ها در برابر ضربه گردند.
ماده 33- ظروف حامل لامپهاي فلورسنت بايد داراي برچسب خطرناك (حاوي جيوه) باشند.
ماده 34- در صورت شكستن لامپهاي محتوي جيوه، موارد زير رعايت شود:
الف- هنگام جمع آوري از ماسك و دستكشهايي از جنس لاستيك و يا نيتريل استفاده شود.
ب- خرده ها در كاغذهاي ضخيم و يا مقوا پيچيده و به كيسه هاي پلاستيكي با ضخامت (6-2) ميليمتر منتقل شوند.
ج- از شستشوي جيوه و اشياي آلوده به آن و ورود اين ماده به فاضلاب ممانعت شود.
ماده 35- هنگام وارد نمودن لامپها به دستگاه خردكن، تمهيدات لازم به منظور پيش گيري از انتشار جيوه به محيط به كار گرفته شود.
ماده 36- براي پيش گيري از آلوده شدن فضاي محيط واحد بايد مجهز به سيستم جمع آوري غبار براي جذب جيوه و تركيبات فسفره باشد.
ماده 37- براي جداسازي بخارات جيوه در حين انجام كليه مراحل بازيافت، وجود فيلتر كربن فعال يا نوع مشابه ضروري است.
ماده 38- فلزات، شيشه، پلاستيك، جيوه و تركيبات فسفره به طور كامل از يكديگر جدا شده و مورد بازيافت واقع شوند.
ماده 39- در ساير لامپها نيز لازم است فرآيند خردكردن، جداسازي شيشه، پلاستيك، فلزات و ساير موادغير فلزي و احتمالا خطرناك از نظر زيست محيطي و هدايت آنها براي بازيافت با رعايت اين ضوابط صورت پذيرد.
ماده 2- عبارات و اصطلاحاتی که در این قانون به کار رفته است،دارای معانی زیر می باشد:
الف- سازمان: سازمان حفاظت محیط زیست
ب – پسماند: به مواد جامد، مایع و گاز (غیر از فاضلاب) گفته می شود که به طور مستقیم یا غیرمستقیم حاصل از فعالیت انسان بوده و از نظر تولید کننده، زاید تلقی می شود. پسماندها به پنج گروه تقسیم می شوند:
1- پسماندهای عادی: به کلیه پسماندهایی گفته می شود که به صورت معمول از فعالیت های روزمره انسان ها در شهرها، روستاها و خارج از آن ها تولید می شود، از قبیل زباله های خانگی و نخاله های ساختمانی.
2- پسماندهای پزشکی (بیمارستانی): به کلیه پیشماندهای عفونی و زیان آور ناشی از بیمارستان ها، مراکز بهداشتی، درمانی، آزمایشگاه های تشخیص طبی و سایر مراکز مشابه گفته می شود. سایر پسماندهای خطرناک بیمارستانی از شمول این تعریف خارج است.
3- پسماندهای ویژه: به کلیه پسماندهایی گفته می شود که به دلیل بالا بودن حداقل، یکی از خواص خطرناک، از قبیل سمیت، بیماری زایی، قابلیت انفجار یا اشتعال، خورندگی و مشابه آن به مراقبت ویژه نیاز داشته باشد و آن دسته از پسماندهای پزشکی و نیز بخشی از پسماندهای عادی، صنعتی، کشاورزی که نیاز به مدیریت خاص دارند، جز پسماندهای ویژه محسوب می شوند.
4- پسماندهای کشاورزی: به پسماندهای ناشی از فعالیت های تولیدی در بخش کشاورزی گفته می شود از قبیل فضولات، لاشه حیوانات (دام، طیور و آبزیان) محصولات کشاورزی فاسد یا غیرقابل مصرف.
5- پسماندهای صنعتی: به کلیه پسماندهای ناشی از فعالیت های صنعتی و معدنی و پسماندهای پالایشگاهی صنایع گاز، نفت و پتروشیمی و نیروگاهی و امثال آن گفته می شود از قبیل براده ها، سرریزها و لجن های صنعتی.
ج – مدیریت اجرایی پسماند: شخصیت حقیقی یا حقوقی است که مسئول برنامه ریزی، ساماندهی، مراقبت و عملیات اجرایی مربوط به تولید، جمع آوری، ذخیره سازی، جداسازی، حمل و نقل، بازیافت، پردازش و دفع پسماندها و همچنین آموزش و اطلاع رسانی در این زمینه می باشد.
1- دفع: کلیه روش های از بین بردن یا کاهش خطرات ناشی از پسماندها، از قبیل بازیافت، دفن بهداشتی، زباله سوزی
2- پردازش: کلیه فراینده های مکانیکی، شیمیایی، بیولوژیکی که منجر به تسهیل در عملیات دفع گردد.
د- منظور از آلودگی، همان تعریف مقرر در ماده (9) قانو حفاظت و بهسازی محیط زیست – مصوب 28/3/1353- است.
تبصره 1- پسماندهای پزشکی و نیز بخشی از پسماندهای عادی، صنعتی و کشاورزی که نیاز به مدیریت خاص دارند، جز پسماندهای ویژه محسوب می شوند.
تبصره 2- فهرست پسماندهای ویژه از طرف سازمان، با همکاری دستگاه های ذیربط تعیین و به تصویب شورای عالی حفاظت محیط زیست، خواهد رسید.
تبصره 3- پسماندهای ویژه پرتوزا، تابع قوانین و مقررات مربوط به خود می باشند.
تبصره 4- لجن های حاصل از تصفیه فاضلاب های شهری و تخلیه چاه های جذبی فاضلاب خانگی در صورتی که خشک یا کم رطوبت باشند، در دسته پسماندهای عادی قرار خواهند گرفت.
ماده 3- موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران موظف است با همکاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سایر دستگاه ها حسب مورد، استاندارد کیفیت و بهداشت محصولات و مواد بازیافتی و استفاده های مجاز آن ها را تهیه نماید.
ماده 4- دستگاه های اجرایی ذیربط موظفند جهت بازیافت و دفع پسماندها، تدابیر لازم را به ترتیبی که در آیین نامه های اجرایی این قانون مشخص خواهد شد، اتخاذ نمایند. آیین نامه اجرایی مذکور می بایستی در برگیرنده موارد زیر نیز باشد:
1- مقررات تنظیم شده موجب گردد تا تولید و مصرف، پسماند کمتری ایجاد نماید.
2- تسهیلات لازم برای تولید و مصرف کالاهایی که بازیافت آن ها سهل تر است،فراهم شود و تولید و واردات محصولاتی که دفع یا بازیافت پسماند آن ها مشکل تر است، محدود شود.
3- تدابیری اتخاذ شود که استفاده از مواد اولیه بازیافتی در تولید گسترش یابد.
4- مسیولیت تامین و پرداخت بخشی از هزینه های بازیافت بر عهده تولید کنندگان محصولات قرار گیرد.
ماده 5- مدیریت های اجرایی پسماندها، موظفند براساس معیارها و ضوابط وزارت بهداشت، درمان و آموزش ترتیبی اتخاذ نمایند تا سلامت، بهداشت و ایمنی عوامل اجرایی تحت نظارت آن ها تامین و تضمین شود.
ماده 6- سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران و سایر رسانه هایی که نقش اطلاع رسانی دارند و همچنین دستگاه های آموزشی و فرهنگی، موظفند جهت اطلاع رسانی و آموزش، جداسازی صحیح، جمع آوری و بازیافت پسماندها،اقدام و با سازمان ها و مسیولین مربوط همکاری نمایند.
تبصره – وزارتخانه های جهاد کشاورزی، صنایع و معادن، کشور و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به منظور کاهش پسماندهای کشاورزی، موظفند نسبت به اطلاع رسانی و آموزش روستاییان و تولید کنندگان، اقدام لازم را به عمل آورند.
ماده 7- مدیریت اجرایی کلیه پسماندها غیر از صنعتی و ویژه در شهرها و روستاها و حریم آن ها به عهده شهرداری و دهیاری ها و در خارج از حوزه و وظایف شهرداری ها و دهیاری ها به عهده بخشداری ها می باشد. مدیریت اجرایی پسماندهای صنعتی ویژه به عهده تولید کننده خواهد بود. در صورت تبدیل آن به پسماند عادی به عهده شهرداری ها، دهیاری ها و بخشداری ها خواهد بود.
تبصره – مدیریت های اجرایی می توانند تمام یا بخشی از عملیات مربوط به جمع آوری، جداسازی و دفع پسماندها را به اشخاص حقیقی و حقوقی واگذار نمایند.
ماده 8- مدیریت اجرایی می تواند هزینه های مدیریت پسماندها را از تولید کننده پسماند با تعرفه ای که طبق دستورالعمل وزارت کشور توسط شوراهای اسلامی بر حسب نوع پسماند تعیین می شود، دریافت نموده و فقط صرف هزینه های مدیریت پسماند نماید.
ماده 9- وزارت کشور با هماهنگی سازمان، موظف است برنامه ریزی و تدابیر لازم برای جداسازی پسماندهای عادی را به عمل آورده و برنامه زمان بندی آن را تدوین نماید. مدیریت های اجرایی مندرج در ماده (7) این قانون موظفند در چارچوب برنامه فوق و در مهلتی که در آیین نامه اجرایی این قانون، پیش بینی می شود، کلیه پسماندهای عادی را به صورت تفکیک شده جمع آوری، بازیافت یا دفن نمایند.
ماده 10- وزارت کشور موظف است در اجرای وظایف مندرج در این قانون، ظرف مدت شش ماه پس از تصویب این قانون، نسبت به تهیه دستورالعمل تشکیلات و ساماندهی مدیریت اجرایی پسماندها در شهرداری ها، دهیاری ها و بخشداری ها اقدام نماید.
ماده 11- سازمان موظف است با همکاری وزارتخانه های بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (در مورد پسماندهای پزشکی)، صنایع و معادن، نیرو و نفت (در مورد پسماندهای صنعتی و معدنی)، جهاد کشاورزی (در مورد پسماندهای کشاورزی) ضوابط و روش های مربوط به مدیریت اجرایی پسماندها را تدوین و در شورای عالی حفاظت محیط زیست به تصویب برساند، وزارتخانه های مذکور مسئول نظارت بر اجرای ضوابط و روش های مصوب هستند.
ماده 12- محل های دفن پسماندها براساس ضوابط زیست محیطی توسط وزارت کشور با هماهنگی سازمان و وزارت جهاد کشاورزی تعیین خواهد شد.
تبصره 1- شورای عالی شهرسازی و معماری موظف است در طرحهای ناحیه ای جامع، مناطق مناسبی را برای دفع پسماندها در نظر بگیرد.
تبصره 2- وزارت کشور موظف است اعتبارات، تسهیلات و امکانات لازم را جهت ایجاد و بهره برداری از محل های دفع پسماندها راسا یا توسط بخش خصوصی فراهم نماید.
ماده 13- مخلوط کردن پسماندهای پزشکی با سایر پسماندها و تخلیه و پخش آن ها در محیط و یا فروش، استفاده و بازیافت این نوع پسماندها ممنوع است.
ماده 14- نقل و انتقال برون مرزی پسماندهای ویژه تابع مقررات کنوانسیون بازل و با نظارت مرجع ملی کنوانسیون خواهد بود. نقل و انتقال درون مرزی پسماندهای ویژه تابع آیین نامه اجرایی مصوب هیات وزیران خواهد بود.
ماده 15- تولید کنندگان آن دسته از پسماندهایی که دارای یکی از ویژگی های پسماندهای ویژه نیز می باشند، موظفند با بهینه سازی فرآیند و بازیابی، پسماندهای خود را به حداقل برسانند و در مواردی که حدود مجاز در آیین نامه اجرایی این قانون پیش بینی شده است، در حد مجاز، نگهدارند.
ماده 16- نگهداری، مخلوط کردن، جمع آوری، حمل و نقل، خرید و فروش، دفع، صدور تخلیه پسماندها در محیط بر طبق مقررات این قانون و آیین نامه اجرایی آن خواهد بود. در غیر این صورت اشخاص متخلف به حکم مراجع قضایی به جزای نقدی در بار اول پسماندهای عادی از پانصد هزار (500000) ریال تا یکصد میلیون (100000000) ریال و برای سایر پسماندها از دو میلیون (2000000) ریال تا یکصد میلیون (100000000) ریال و در صورت تکرار، هر بار دو برابر مجازات قبلی در این ماه محکوم می شوند.
متخلفین از حکم ماده (13) به جزای نقدی از دو میلیون (2000000) ریال تا یکصد میلیون (100000000) ریال و در صورت تکرار به دو برابر حداکثر مجازات و در صورت تکرار مجدد هر بار به دو برابر مجازات بار قبل محکوم می شوند.
ماده 17- مخالفین از حکم ماده (14) این قانون موظفند پسماندهای مشمول کنوانسیون بازل را به کشور مبدا اعاده و یا در صورت امکان معدوم کردن در داخل تحت نظارت و طبق نظر سازمان (مرجع ملی کنوانسیون مذکور در ایران) با هزینه خود به نحو مناسب دفع نمایند. در غیر این صورت به مجازات های مقرر در ماده (16) محکوم خواهند شد.
ماده 18- در شرایطی که آلودگی،خطر فوری برای محیط و انسان دارد، با اخطار سازمان و وزارت بهداشت،درمان و آموزش پزشکی، متخلفین و عاملین آلودگی موظفند فورا اقداماتی را که منجر به بروز آلودگی و تخریب محیط زیست می شود متوقف نموده و بلافاصله مبادرت به رفع آلودگی و پاکسازی محیط نمایند. در صورت استنکاف، مرجع قضایی خارج از نوبت به موضوع رسیدگی و متخلفین و عاملین را علاوه بر پرداخت جریمه تعیین شده، ملزم به رفع آلودگی و پاکسازی خواهد نمود.
ماده 19- در تمام جرایم ارتکابی مذکور، مرجع قضایی مرتکبین را علاوه بر پرداخت جریمه به نفع صندوق دولت، به پرداخت خسارت به اشخاص و یا جبران خسارت وارده، بنا به درخواست دستگاه مسئول محکوم خواهد نمود.
ماده 20- خودروهای تخلیه کننده پسماند در اماکن غیرمجاز، علاوه بر مجازات های مذکور، به یک تا ده هفته توقیف محکوم خواهند شد.
تبصره – در صورتی که محل تخلیه، معابرعمومی، شهری و بین شهری باشد، به حداکثر میزان توقیف محکوم می شوند.
ماده 21- درآمد حاصل از جرایم این قانون به حساب خزانه داری کل کشور واریز و همه ساله معادل وجوه واریزی از محل اعتبارات ردیف خاصی که در قوانین بودجه سنواتی پیش بینی می شود، در اختیار دستگاه هایی که در آیین نامه اجرایی این قانون تعیین خواهند شد، قرار خواهد گرفت تا صرف آموزش، فرهنگ سازی، اطلاع رسانی و رفع آلودگی ناشی از پسماندها، حفاظت از محیط زیست و تامین امکانات لازم در جهت اجرای این قانون گردد.
ماده 22- آیین نامه اجرایی این قانون توسط سازمان با همکاری وزارت کشور و سایر دستگاه های اجرایی ذیربط حداکثر ظرف مدت شش ماه تهیه و به تصویب هیات وزیران می رسد.
مده 23- نظارت و مسیولیت حسن اجرای این قانون بر عهده سازمان می باشد. قانون فوق مشتمل بر بیست و سه ماده و نه تبصره در جلسه علنی روز یکشنبه مورخ بیستم اردیبهشت ماه یکهزار و سیصد و هشتاد و سه مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ 9/3/1383 به تایید شورای نگهبان رسیده است.
غلامعلی حداد عادل- رییس مجلس شورای اسلامی
شورای عالی حفاظت محیط زیست
شورای عالی حفاظت محیط زیست درجلسه مورخ ۷/۶/۸۹ کمیسیون امور زیربنایی صنعت و محیط زیست بنا به پیشنهاد شماره ۷۷۳۰-۱ مورخ ۸/۲/۱۳۸۹ سازمان حفاظت محیط زیست و به استناد ماده ۱۱ قانون مدیریت پسماندها مصوب ۱۳۸۳ ضوابط و روش های مدیریت اجرائی پسماندهای برقی و الکترونیکی را به شرح ذیل تصویب نمود:
این ضوابط در ٦٣ ماده و ٢ پیوست می باشد که همگی مصوب دولت می باشد:
فصل اول- کلیات
ماده ١- ضوابط و روش های مدیریت مندرج در این مصوبه به منظور دستیابی به اهداف زیر می باشد:
الف- حفاظت از محیط زیست و سلامت جامعه در برابر اثرات سوء ناشی از ایجاد پسماندهای برقی و الکترونیکی.
ب- ایجاد رویه مناسب و ضابطه مند برای تولید، واردات ، حمل و نقل، نگهداری، بازیافت و دفع پسماندهای برقی و الکترونیکی.
ماده ٢- در این مصوبه واژه ها و اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به کار می روند:
الف- سازمان: سازمان حفاظت محیط زیست
ب- قانون: قانون مدیریت پسماندها- مصوب ١٣۸٣.
ج- آیین نامه : آیین نامه اجرایی قانون مدیریت پسماندها موضوع تصویب نامه شماره ٢۸٤۸۸/ت٣٢۵۶١هـ مورخ ١/۵/١٣۸۴.
د- وزارت: وزارت صنایع و معادن.
هـ – زباله سوز: زباله سوزهای با شرایط استاندارد زیست محیطی.
و- پسماند برقی و الکترونیکی : کلیه لوازم، قطعات و تجهیزات غیر قابل استفاده و یا از رده خارج شده ای که در تولید برق و یا استفاده از برق کاربرد دارند.
ز- مدیریت صحیح زیست محیطی: رعایت مراحل حصول اطمینان از مدیریت پسماند به منظور حفاظت از سلامت انسان و محیط زیست در مقابل آثار زیانبار ناشی از پسماندها.
ح- واحد: کارخانه یا کارگاهی که هر یک از فعالیتهای اوراق سازی و بازیافت و یا هر دو در آن انجام می شود.
ط- کارگروه: کارگروه ملی مدیریت پسماندها موضوع ماده (٢) آیین نامه اجرایی.
ماده ٣- وزارت موظف است با همکاری سازمان، تسهیلات و امکانات لازم برای ایجاد واحدهای بازیافت پسماندهای برقی و الکترونیکی را فراهم نماید.
تبصره- وارتخانه های نفت و نیرو موظفند با همکاری سازمان، تسهیلات و امکانات لازم برای ایجاد واحدهای بازیافت پسماندهای برقی و الکترونیکی مربوط به خود را فراهم نمایند.
ماده ۴-مدیریت واحد موظف است نسبت به اجرای موارد زیر اقدام نماید:
الف- آموزش کارکنان از نظر شناخت مواد و تجهیزات مورد کاربرد،کنترل آلاینده ها و رویه های زیست محیطی.
ب- پایش محل بازیافت جهت اطمینان از عدم آلودگی،هر سه ماه یک بار.
فصل دوم- مدیریت صحیح زیست محیطی پسماند در رایانه ها و دستگاه های دارای لامپ تصویر
ماده ۵- پیش از هر گونه عملیات پردازش نظیر اوراق سازی و بازیافت، سلسله مراتب استفاده مجدد، نوسازی و ارتقای سامانه به شرح زیر رعایت شود:
الف- استفاده مجدد: رایانه مستعمل می تواند به وسیله فردی دیگر و بدون هیچ گونه تغییری استفاده شود.
ب- ارتقا یا نوسازی و استفاده مجدد: رایانه مستعمل می تواند برای استفاده مجدد ارتقاء داده شود.
ج- استفاده مجدد از اجزای اصلی: رایانه مستعمل که ارتقای کامل آن اقتصادی نیست، می تواند برای بازیافت اجزای الکترونیکی که هنوز قابل استفاده است، اوراق شود.
ماده ۶- در هنگام اوراق سازی فلزات آهنی و غیر آهنی شامل فولاد، آلومینیم ، فلزات گرانبها و مس از تخته مدارهای چاپی، سیمها،کابلها، تراشه ها، اتصال دهنده ها و هسته های مغناطیسی مسی مخروط شیشه ای نمایشگرهای لامپهای اشعه کاتدی(CRT)، جدا شده و برای تولید مواد خام به کوره های ذوب فرستاده شوند.
ماده ۷- شیشه های سربی لامپهای اشعه کاتدی پس از جدا نمودن پوشش فسفری خردشده و جهت بازیافت به کارخانه های سازنده لامپهای اشعه کاتدی برای مصرف در لامپهای اشعه کاتدی جدید و یا بازیافت سرب به کوره های ذوب سرب فرستاده شوند.
تبصره ١- جداسازی پوشش فسفری روی شیشه های لامپهای اشعه کاتدی باید در محیط مرطوب انجام شود.
تبصره ٢- استفاده از شیشه های سربی در مواد ساختمانی، سمباده و ساخت موزاییک یا سایر سرامیکها و نیز مخلوط نمودن سایر انواع شیشه که فاقد سرب با این نوع شیشه ها، ممنوع است. بازیافت و یا استفاده از شیشه های بدون سرب صفحات لامپهای اشعه کاتدی در تولیدات ساختمانی بلامانع است.
ماده ۸- دیودهای ساطع کننده نور (LED) موجود در بعضی از تخته مدارهای چاپی به دلیل داشتن آرسنید گالیم، باید پیش از خرد کردن جداسازی شوند.
ماده ۹- تفنگ الکترونی لامپهای اشعه کاتدی حاوی اکسید باریم باید پیش از ورود لامپهای اشعه کاتدی به فرآیند بازیافت جدا شود و به منظور ممانعت از واکنش باریم با آب، به دور از هر گونه تماس با آب یا هوای مرطوب به طور جداگانه جمع آوری و در انبارهای زیرزمینی نگهداری و مطابق با دستورالعمل مربوط مورد مدیریت صحیح زیست محیطی واقع شوند.
ماده ١٠- فسفر جدا شده از لامپهای اشعه کاتدی باید بازیافت یا پس از تثبیت در مکان های دفن پسماندهای ویژه مطابق دستورالعمل مربوط دفن شود.
ماده ١١- نمایشگرهای بلور- مایع(LCD) برای بازیافت شیشه به روش تخریب کاتالیزوری مواد بلور- مایع فرستاده شوند و یا در زباله سوزهای مجهز به سامانه های تصفیه گازهای خروجی سوزانده شوند.
تبصره – نمایشگرهای با سطح بیشتر از (١٠٠ سانتی مترمربع) به دلیل دارا بودن لامپهای تخلیه گازی حاوی جیوه، باید جداگانه مدیریت شده و در ابتدا بازیافت جیوه بر روی آنها انجام شود.
ماده ١٢- اکسید باریم جدا شده از گیرنده تفنگ الکترونی لامپهای اشعه کاتدی، بازیافت با در زباله سوزهای مجهز به سامانه تصفیه گازهای خروجی سوزانده شوند.
ماده١٣- به منظور کنترل پسماندهای ویژه مندرج در پیوست شماره (١) که به مهر “دفتر هیئت دولت” تایید شده است، باید مطابق با دستورالعمل مربوط مدیریت صحیح زیست محیطی در واحد اقدام شود.
ماده ١۴- اجزای مندرج در پیوست شماره (٢) که به مهر “دفتر هیئت دولت” تایید شده است، باید از رایانه جدا و مطابق با دستورالعمل مربوط، مدیریت صحیح زیست محیطی در مورد آنها اعمال شود.
فصل سوم- مدیریت صحیح زیست محیطی پسماند در لوحهای فشرده اطلاعاتی
ماده ١۵- لوحهای فشرده پیش از پردازش نباید شکسته و خرد شوند.
ماده ١۶- در فرآیند زدودن رنگ از بدنه لوحهای فشرده ، باید از ورود محلولهای محتوی رنگها به محیط زیست جلوگیری ومورد مدیریت صحیح زیست محیطی واقع شوند.
ماده ١۷- از ورود لاک الکل جدا شده از لوحهای فشرده به محیط زیست پیش گیری شود.
ماده ١۸- در فرایند پردازش این لوحها، از جداسازی کامل آلومینیم و سایر فلزها از پلی کربنات که جز اصلی لوحهای فشرده است، اطمینان حاصل شود.
ماده ١۹- پلی کربنات فاقد هر گونه آلودگی فلزی، برای استفاده مجد به واحدهای بازیافت انتقال داده شود.
فصل چهارم- مدیریت صحیح زیست محیطی پسماند در گوشی های تلفن همراه
ماده ٢٠- باتریها و لوازم جانبی گوشیها، پیش ازورود به مرحله بازیافت به روش دستی جداسازی شوند.
ماده ٢١- مواد غیر قابل بازیافت جدا شده از هریک از گوشیها و لوازم جانبی آنها، باید متناسب با خصوصیات خود، به شیوه صحیح زیست محیطی امحا شوند.
ماده ٢٢- استفاده از روشهای حرارتی که باعث انتشار فلزات در فضای محیط کار می شود، ممنوع است.
ماده ٢٣- جداسازی فلزات آهنی و غیرآهنی و پلاستیک به طور کامل از یکدیگر ضروری است.
فصل پنجم- مدیریت صحیح زیست محیطی پسماند در سیستمهای تبرید
ماده ٢٤- گازهای خنک کننده از کمپرسورها و مبدلهای حرارتی به وسیله دستگاه، جدا و جمع آوری شوند و به مراکز مجاز بازیافت انتقال یابند.
ماده ٢۵- فوم پلی پورتانی عایق یخچال، جداسازی و بازیافت شود.
تبصره- در صورت عدم امکان بازیافت صحیح، این مواد جهت دفن به مکان های دفن پسماندهای ویژه داده شود.
ماده ٢۶- رله ها و سوییچها و سایر قطعات حاوی ترکیبات جیوه جداسازی و بازیافت جیوه در آنها انجام شود.
ماده ٢۷- باقیمانده اجزا نظیر بدنه دستگاه، کمپرسورها و مبدلهای تخلیه شده خرد و بازیافت شوند.
ماده ٢۸- کلیه اجزای پلاستیکی،شیشه ای و فلزی، خرد شده و پس از جداسازی به مراکز مجاز بازیافت انتقال یابند.
ماده ٢۹- کلیه فلزات خرد شده، جداسازی و به واحد بازیافت انتقال داده شود.
فصل ششم- مدیریت صحیح زیست محیطی پسماند در لامپهای فلورسنت
ماده ۳٠- پیش از ورود لامپهای فلورسنت به واحد،از شکستن و انتشار محتویات آن از جمله جیوه به محیط زیست جلوگیری شود.
ماده ۳١- کلیه لامپهای فلورسنت هنگام انتقال به واحد باید در ظروف با درپوش محکم قرار داده شوند.
ماده ٣٢- ظروف حامل لامپهای فلورسنت باید مانع از شکستن لامپ ها در برابر ضربه گردند.
ماده ٣٣- ظروف حامل لامپهای فلورسنت باید دارای برچسب خطرناک (حاوی جیوه) باشند.
ماده ٣٤- در صورت شکستن لامپهای محتوی جیوه، موارد زیر رعایت شود:
الف- هنگام جمع آوری از ماسک و دستکشهایی از جنس لاستیک و یا نیتریل استفاده شود.
ب- خرده ها در کاغذهای ضخیم و یا مقوا پیچیده و به کیسه های پلاستیکی با ضخامت (۶-٢) میلیمتر منتقل شوند.
ج- از شستشوی جیوه و اشیای آلوده به آن و ورود این ماده به فاضلاب ممانعت شود.
ماده ٣٥- هنگام وارد نمودن لامپها به دستگاه خردکن، تمهیدات لازم به منظور پیش گیری از انتشار جیوه به محیط به کار گرفته شود.
ماده ٣٦- برای پیش گیری از آلوده شدن فضای محیط واحد باید مجهز به سیستم جمع آوری غبار برای جذب جیوه و ترکیبات فسفره باشد.
ماده ٣۷- برای جداسازی بخارات جیوه در حین انجام کلیه مراحل بازیافت ، وجود فیلتر کربن فعال یا نوع مشابه ضروری است.
ماده ۳۸- فلزات ،شیشه ، پلاستیک ، جیوه و ترکیبات فسفره به طور کامل از یکدیگر جدا شده و مورد بازیافت واقع شوند.
ماده ٣۹- در سایر لامپها نیز لازم است فرآیند خردکردن، جداسازی شیشه، پلاستیک ، فلزات و سایر موادغیر فلزی و احتمالا خطرناک از نظر زیست محیطی و هدایت آنها برای بازیافت با رعایت این ضوابط صورت پذیرد.
فصل هفتم- مدیریت صحیح زیست محیطی پسماند در باتریها
ماده ۴٠- انواع باتریها، پیش از انجام هر مرحله از عملیات بازیافت، ازدستگاه جدا شوند و مطابق دستورالعمل مربوط تحت مدیریت صحیح زیست محیطی واقع شوند.
ماده ۴١- بعد از عملیات اوراق سازی کلیه دستگاهها، تفکیک و گروه بندی باتریهای نیکل- کادمیم (Ni-Cd) ، نیکل هیدرید فلزی(NiMeH)، لیتیمی، یون لیتیم و باتریهای سربی- اسیدی انجام شود.
ماده ۴٢- باتریها جدا از یکدیگر نگهداری شوند و به منظور جلوگیری از تخلیه الکتریکی، از انباشت آنها بر روی یکدیگر جلوگیری شود. باتریهایی که قابل استفاده مجدد نیستند، برای بازیافت فلزات مانند سرب، نیکل و لیتیم فرستاده شوند.
ماده ۴۳- درباتریهای لیتیم یونی، به دلیل خورندگی هیدروکسید لیتیم، از شکستن و باز شدن باتری، جلوگیری شود. باتریهای لیتیمی پیش از عملیات خرد کردن، باید از دستگاه جدا شود تا از واکنش لیتیم که در صورت شکستن در مجاورت هوا یا رطوبت قرار می گیرد، با اکسیژن و ایجاد آتش پیش گیری شود.
ماده ۴۴- به منظور پیش گیری از انتشار فلزات بخصوص سرب در محیط کار از سامانه های تهویه هوا و فیلتر در فرایندهای حرارتی بازیافت استفاده شود.
ماده ۴۵- نگهداری باتریهای خشک باید بر اساس شرایط زیر انجام شود:
الف- از بشکه های پلاستیکی یا فلزی سالم (٢٠٠) لیتری قابل مهر و موم استفاده شود،
ب- برچسب گذاری مطابق با دستورالعمل مربوط انجام گردد،
ج- ظروف حامل بسته و مهر و موم باشند،
د- پسماندها از صدمات فیزیکی و تاثیرات آب وهوایی محفوظ نگهداشته شوند،
هـ – درانبار و هنگام حمل و نقل از پالت چوبی در زیر ظروف حامل استفاده شود،
و- انبار باید ایمن و با دسترسی کنترل شده باشد،
ز- کارکنان برای نگهداری و حمل و نقل آموزش یافته باشند،
ح- تنها کارکنان آموزش یافته به انبار دسترسی داشته باشند،
ط- نگهداری تنها به صورت موقت در ظرف زمانی لازم برای گردآوری حجم کافی برای حمل به تاسیسات بازیافت با دفع انجام می شود. بنابراین در انبار کردن مقادیر بیش از (١٠٠٠)کیلوگرم و در دوره زمانی بیش از (١۸٠)روز،لازم است انبار به عنوان انبار نگهداری پسماند ویژه ثبت شود،
ی- محل تجمع، بازیافت و بسته بندی پسماندهای باتریها مجهز به سکوهای غیرقابل نفوذ در برابر اسید باشد بطوریکه از نفوذ اسید به خاک پیش گیری شود.
ماده ۴۶- حمل و نقل باتریها به تاسیسات بازیافت،تصفیه و دفع با رعایت موارد زیر انجام شود:
الف- پسماندها به طور صحیح دسته بندی شوند،
ب- باتریها بصورت قائم در ظروف پلاستیکی ضد نشت و یا کیسه هایی از جنس پلی اتیلن قرار داده شوند،
ج- باتریها با لایه ای از ماده جاذب، مقوا و یا تخته چندلا از هم جدا شوند.
د- ظروف حامل، می توانند بشکه های فلزی یا پلاستیکی باشند که قابلیت قرارگیری ایستاده و مهر و موم شدن را داشته باشند.
هـ – ظروف با تسمه های نایلونی به پالتها بسته شوند.
فصل هشتم – نگهداری و حمل و نقل
ماده ۴۷- پسماندهای برقی و الکترونیکی پیش از اوراق سازی و یا پس از آن ، تا زمان انتقال به واحد بازیافت در انبارهایی با شرایط زیر نگهداری شوند:
الف- محیط بسته و به دور از تاثیر عوامل جوی وبا کف نفوذناپذیر،
ب- مجهز به سامانه های تهویه مناسب و در صورت لزوم با کنترل خروجی ها برای کنترل انتشار مواد خطرناک،
ج- دارای تابلوی هشدار،
د- دارای فضای کافی برای پیش گیری از انباشت بی رویه پسماندها.
ماده ۴۸- اجزای مندرج در پیوست شماره(٢) پیش از حمل و نقل جداسازی شوند.
ماده ۴۹- در بسته بندی اجزا، باید احتمال شکستگی و آزاد شدن مواد در محیط زیست به حداقل برسد و این اجزا در ظروفی محکم که خرده ها قادر به خروج از آنها نباشند، قرارداده شوند.
ماده ۵٠- ظروف حامل قابلیت حفاظت پسماندها را در برابر تابش خورشید و سایر عوامل جوی داشته باشند.
ماده ۵١- حمل و نقل این پسماندها باید با رعایت آیین نامه اجرایی حمل و نقل جاده ای مواد خطرناک موضوع تصویب نامه شماره ۴۴۸۷٠/ت٢٢٠٢۹هـ مورخ ٢۷/١٢/١۳۸٠ انجام شود.
فصل نهم- سایر موارد
ماده ۵٢- پس از اوراق سازی پسماند برقی و الکترونیکی ، کلیه اجزای پلاستیکی ،آهنی و غیر آهنی از یکدیگر جدا شوند و غیر ناشی ازعملیات به وسیله سامانه جمع آوری غبار از محیط فرآیند خارج شود.
ماده ۵٣- هنگام بازیافت دستگاههای چاپ ، کپی و سایر دستگاههای مجهز به کارتریج که محتوی جوهر می باشند، باید جوهر دستگاه به شیوه مناسب جمع آوری شود.
ماده ۵۴- تجهیزات حاوی و یا آلوده به بی فنیلهای پلی کلره(PCB) از سایر اجزای پسماندهای برقی و الکترونیکی جداسازی شوند و به انبارهای ویژه نگهداری پسماندهای حاوی ویا آلوده به بی فنیلهای پلی کلره انتقال شوند.
ماده ۵۵- انواع روغنهای روانکار وروغنهای فرسوده پیش از انجام هر مرحله از عملیات بازیافت، از دستگاه تخلیه و به واحدهای بازیافت مربوط انتقال یابند.
ماده ۵۶- سیستم تهویه مجهز به فیلتر برای خارج نمودن اکسیدها و غبار فلزی ناشی از فرآیندهای خردکردن، ذوب فلزات و استخراج آنها و بازیافت سرباره باید در واحد نصب شود.
ماده ۵۷- واحد باید برنامه خود را برای پایش و ارایه گزارش به سازمان در خصوص کنترل آلودگی و سایر موارد اضطراری نظیر آتش سوزی به سازمان ارائه نماید.
ماده ۵۸- واحد موظف است برنامه کاری و نحوه اجرای مدیریت صحیح زیست محیطی خود را به سازمان ارائه دهد.
تبصره- سازمان باید از فعالیت واحدهای فاقد برنامه کاری و واحدهایی که دستورالعملهای مدیریت صحیح زیست محیطی را رعایت نمی کنند، ممانعت نماید.
ماده ۵۹- سازمان موظف است به صورت دوره ای واحد را به منظور تطابق با مجوزهای صادره، برنامه کاری و رعایت دستورالعملهای مدیریت صحیح زیست محیطی مورد بازرسی و پایش قرار دهد.
ماده ۶٠- عملیات پردازشی باید در محیطی بسته، با کف نفوذناپذیر و مجهز به سامانه تصفیه گاز برای کنترل انتشار مواد خطرناک صورت پذیرد.
ماده ۶١- در صورت ایجاد هر گونه آلودگی زیست محیطی ناشی از پسماندهای برقی و الکترونیکی بیش از حد مجاز نسبت به استانداردهای ملی، واحد مربوط ملزم به رفع آلودگی کامل آن می باشد.
ماده ۶٢- اجرای مفاد این مصوبه برای کلیه فعالیتهای تولید،اوراق، جمع آوری، دریافت، ذخیره، حمل،دفع ویا مدیرت پسماندهای برقی و الکترونیکی الزامی است.
ماده ۶٣- وزارتخانه های موضوع ماده (١١) قانون ، ضمن نظارت بر حسن اجرای این مصوبه در دستگاههای متبوع خود گزارش مربوط را به طور سالانه به سازمان ارایه دهند.
پیوست ١: مواد موجود در پسماندهای ویژه رایانه ها و لوازم جانبی آنها
آنتیموان: در صفحه یا مخروط شیشه ای نمایشگرهای CRT موجود است،
اکسید باریم: در صفحه گیرنده لوله پرتاب الکترون در نمایشگرهای CRT موجود است.مقداری از آن در سطح داخلی صفحه یا مخروط شیشه ای جمع می شود.
بریلیم: مقداری کمی از این عنصر به شکل آلیاژ مس- بریلیم(معمولا ۹۸% مس و ٢% بریلیم) در تخته مدار مادر، در محل اتصال به بورد جانبی موجود است،
کادمیم: مقادیر کمی از این عنصر در صفحات اتصال و سوییچها و مقادیر بسیار کمتری در روکش سیم های PVC موجود است. رایانه های قابل حمل معمولا دارای باتریهای قابل شارژ نیکل – کادمیم هستند،
کلر و یا بروم:مواد ضد حریق هالوژنه آلی و معدنی (مانند کلرید آنتیموان) ممکن است در پلاستیک تخته مدارهای چاپی و کیس ها و نیز روکش سیمهای از جنس PVC موجود باشند،
سرب: مقادیر قابل ملاحظه ای سرب در CRTموجود است (در مدلهای قدیمی 2-3kg و در مدلهای جدید kg1). مقادیر کمتری از این عنصر در تخته مدارهای چاپی CPU، چاپگر و سایر وسایل جانبی رایانه ها به صورت لحیم به کار رفته است. در باتری سربی اسیدی که در بعضی از رایانه های قابل حمل به کار رفته نیز این عنصر وجود دارد.
لیتیم: باتریهای کوچک روی تخته مدار مادر حاوی این فلز هستند.
جیوه: در صفحات نمایشگرهای مسطح مقادیر کمی از این ماده وجود دارد.
فسفر: بخش داخلی CRT بوسیله یک پوشش از فسفر و سولفید روی یا دیگر فلزات کمیاب پوشیده می شود.سولفید کادمیم نیز در انواع قدیمی تر به کار رفته است.
بلورهای مایع: این مواد در مقادیر کم درنمایشگرهایLCD موجود است.
آرسنیک: در مقادیر کم به صورت ارسنید گالیم دردیودها یا لامپهای دوقطبی دیودهای ساطع کننده نور وجود دارد.
الکترولیتهای مایع: در مقادیر کم در خازنها و پودر تونر چاپگرها موجود است.
پیوست ٢: اجزای زیر باید از یارانه های مستعمل جدا و مدیریت شوند:
الف- اجزای حاوی جیوه نظیر لامپها و سوییچها،
ب- باتریها،
ج- تخته مدارهای چاپی(در صورتی که سطح تخته بیش از ١٠سانتی مترمربع باشد)،
د- کارتریجهای تونر، تونرهای مایع، خمیری و رنگی،
ه – پلاستیکهای حاوی مواد ضد حریق برمیناته،
و- لامپهای لوله ای کاتدی،
ز- نمایشگر بلور- مایع(LCD) (همراه با جعبه) با سطح بیشتر از ١٠٠سانتی مترمربع با لامپ تخلیه گازی،
ح- کابل برق خارجی،
ط- خازنهای حاوی PCB،(در صورت وجود در وسایل جانبی رایانه)،
ی- خازنهای الکترولیتی (با ارتفاع یا قطر بیش از mm٢۵ یا با حجمی نسبتا مشابه). ماده ۶٠ عملیات پردازشی باید در محیطی بسته، با کف نفوذناپذیر و مجهز به سامانه تصفیه گاز برای کنترل انتشار مواد خطرناک صورت پذیرد.